Jezelf aansprakelijk printen (deel 2, NL versie)

Naar aanleiding van de concept master scriptie van Sharieffa Jbiri “DIY: jezelf aansprakelijk printen, De betekenis van 3D-printen voor het huidig productaansprakelijkheidsrecht”, heb ik een reactie geschreven. Zie hieronder:

Schapen

Allereerst het volgende: Kennelijk gaat de wetgever er in het algemeen er van uit dat de consument een dom schaap is dat beschermd moet worden tegen de gevolgen van ondeugdelijke producten. Begrijpelijk, want de meeste consumenten kunnen aldus beschouwd worden. Echter, dat is met name het geval als een dergelijk schaap bij de Mediamarkt een koelkast koopt; na een discussie zijn oververhitte tiener erin stopt om af te koelen en ontdekt dat een lagere temperatuur van de betreffende tiener weliswaar is bereikt, maar dat zuurstofgebrek een ongewenst effect heeft op de levensverwachting. En dat stond niet in de gebruiksaanwijzing!

Echter, in het geval van 3D printen is er een andere situatie aan de orde. De consument kiest niet tussen de mogelijkheden van een regulier in serie geproduceerd product met bijbehorende certificering, maar wil daadwerkelijk zélf iets. Op dat ogenblik is hij geen schaap meer, maar een weldenkend mens.  Hij weet wat dat hij geen algemeen verkrijgbaar product wil, maar een ‘special’. Onderdelen van zijn denkproces en besluitvorming zijn onder meer vormgeving, gebruik, prijs en gewenste levensduur van het gewenste object. Met die gedachten in het achterhoofd zal hij op zoek gaan naar een passend bestaand 3D model of er één laten ontwerpen. Bij een bestaand model zal hij vragen stellen of deze voldoet in de gegeven situatie. En als hij eea laat ontwerpen zal hij de randvoorwaarden aangeven aan de ontwerper.

Op dat ogenblik lijkt me de opdrachtgever / consument mede verantwoordelijk voor eventuele omissies in het ontwerp of specificaties. Bij calamiteiten zal moeten worden bekeken of er sprake was van een deugdelijk programma van eisen bijvoorbeeld. Als het onduidelijk was aan diegene die de 3D print verzorgde dat het betreffende ontwerp daadwerkelijk een functioneel ontwerp was -en geen model er van- dan valt de leverancier van de 3D print weinig kwalijk te nemen.

Ik had het zelf pas! Eerder had ik laboratorium potten geprint voor een ingenieurs bedrijf die daadwerkelijk temperatuur en resistent moesten zijn. En zo geschiedde. Later verzocht een ander ingenieurs bedrijf een soortgelijke serie prints. Die bleken alleen als model te moeten fungeren! Het had beter niet andersom geweest!

Cheap (Sheep) 3D printen.  U vraagt, wij draaien.

Nu schilder ik boven consumenten van reguliere producten af als schapen, maar in het geval van 3d printen is het eigenlijk precies anders. Diegene die 3D-print is het schaap. De eigenaar van een 3D printer is volledig afhankelijk van een serie van vaak nauwelijks gekoppelde workflow onderdelen en ‘doet uiteindelijk maar wat’. Uit de voorbeelden uit de scriptie komt dat beeld eigenlijk ook naar voren: 3D printer eigenaren zijn zolderkamer types die maar wat aan rommelen. Het is -denk ik- dan zelfs maar de vraag of er sprake is van een formele opdracht: vaak zal zal een 3D print zwart worden geleverd. En dan is een aansprakelijkheid door een gebrek veel lastiger te bewijzen of te claimen.

Echter, er zullen ook tal van formele opdrachten worden gegeven. In de scriptie wordt al goed weergegeven hoe een dergelijke workflow kan zijn, bijvoorbeeld:

3D ontwerp op internet vinden > 3D print eigenaar vinden > laten printen

De partijen die genoemd worden betreffende aansprakelijkheid zijn:

• leverancier van het 3D model
• leverancier van de 3D printer
• leverancier van het printmateriaal
• leverancier van de 3D print

Ik mis nog een belangrijke (en voor de 3D print meest bepalende factor): de leverancier van de slicer. De slicer is de software die van een 3D model plakjes maakt en een output heeft die door de 3D printer wordt begrepen. In het algemeen kunnen er verschillende beschikbare slicers worden gebruikt om een product op een printer tot stand te laten komen. Het inregelen van de slicer vergt ervaring van diegene die de 3D printer bedient, maar een slicer is momenteel verre van vrij van onvolkomenheden.

Ook mis ik nog een tussenpartij die vaak voorkomt. Bijvoorbeeld: 3D Hubs verzameld printopdrachten van consumenten en laat 3D print eigenaren daarop bieden als het ware. In formele zin is 3D Hubs de eerste aanspreek persoon voor een consument bij gebreken.

Dus bij een gebrekkig product zijn inmiddels de volgende partijen betrokken:

• De consument / opdrachtgever voor zijn PVE
• De leverancier van het 3D model voor de voorwaarden voor het tot stand komen van het 3D model
• De leverancier van de 3D printer voor de voorwaarden en beperkingen van het gebruik van de printer
• De leverancier van het printmateriaal voor de specificaties van het materiaal zelf en de omstandigheden waar het dient te worden toegepast
• De tussenpersoon voor een printopdracht, zoals 3D Hubs, voor een professionele vertaling van de consumenten print wens
• De leverancier van de 3D print zelf voor kennis of bovengenoemde randvoorwaarden betrouwbaar toegepast kunnen worden om tot het gewenste product te leiden.

Voor de huidige situatie lijkt het me dat het nagenoeg onmogelijk is om bij een gebrek een partij daadwerkelijk met enige kans aansprakelijk te stellen.

Wat me in ieder geval lijkt is dat partijen voor de directe toekomst in ieder geval duidelijk moeten zijn over een onduidelijke situatie. Zo moet de ontwerper van een CAD bestand duidelijk maken dat het ontwerp ‘as is’ is en geen aansprakelijkheid kan worden geaccepteerd. Zo ook voor de andere partijen: men is immers volledig afhankelijk van anderen, en heeft in de dagelijkse situatie geen gelegenheid om zaken te verifiëren of deze voldoen voor het ontwerp.

In die zin kan ik me voor de verdere toekomst het volgende voorstellen:

Dat bestaande 3D modellen gecertificeerd zijn en alleen geprint mogen worden door een reeks van gecertificeerde bedrijven. Dus de gehele reeks van model, printmateriaal, printer, tussenpersoon en print bedrijf dienen te zijn gecertificeerd ,zodat specificaties en normen gewaarborgd zijn. Hetzelfde geldt voor in opdracht speciaal ontwerpen objecten.

Dan zijn we beland zoals het nu al zo is voor bijvoorbeeld de bouwsector. Het is eenvoudig de namen van partijen te vervangen door namen van partijen uit het 3D print proces:

Een consument laat door een architect een woning ontwerpen met gezamenlijk vastgelegde eisen. De architect tekent en legt het gebouw juridisch vast in een bestek waarmee een gecertificeerde aannemer e.e.a. uitvoert. De aannemer op zijn beurt schakelt gecertificeerde gespecialiseerde onderaannemers in die op hun beurt weer geteste en gecertificeerde bouwmaterialen gebruikt. Bij gebreken kan redelijk betrouwbaar worden bepaalt welke partij aansprakelijk is.

Het zal duidelijk zijn dat dit niet goedkoop is voor 3D pinten. Maar betrouwbaarheid kent zijn prijs.

Wat betreft de aansprakelijkheidsstelling bij een gebrek van een product of ontwerp uit het zolderkamertjes 3D print circuit kan ik me voorstellen dat de huidige regelgeving daar al in voorziet. Is ome Jan -zonder opleiding- aansprakelijk voor het instorten van de schuur die hij heeft gebouwd en getekend? Of neef Max voor het zekerheidshalve voorzien van een ondersteuningsbalk in een onduidelijke renovatie die achteraf niet nodig bleek?

Voor specifieke producten -zoals het voorbeeld van een onderdeel van een keukentrappetje- kan de fabrikant in de toekomst simpelweg vastleggen dat dit alleen geproduceerd mag worden door een bedrijf met een licentie. Dat kan dan weer kosten reducerend werken. Als je een niet leverbaar onderdeel alsnog weer wil laten maken dien je simpelweg de aanwijzingen van de fabrikant op te volgen en bestel je dat met een druk op de knop zonder zorgen of het voldoet.

Voor aansprakelijkheidstellingen bij gebreken zal in de toekomst -in mijn ogen- vooral moeten worden vastgelegd door partijen dat alleen gecertificeerde bedrijven een specifieke 3D print mogen maken. En in het geval van een specifiek ontwerp, alleen vakbekwame adviseurs betrokken dienen te zijn e.d.

Als de consument toch wil rommelen met duistere onbekwame figuren met sleetse apparatuur, dan zoektie het zelf maar uit als het mis gaat.

Nog een paar losse opmerkingen over aansprakelijkheden die nog beschouwd dienen te worden:

• de levensduur en garantie van een 3D product
• de lange termijn effecten van printmaterialen als deeltjes en schadelijke stoffen. Zowel voor de eigenaar van de 3D printer alswel de consument
• de huidige situatie dat consumenten zelf een ontwerpen maken en laten printen door een 3D printservice voor betaling van een andere consument. Zijn dat dan ontwerpers geworden?